Produkcja żywności ze względów na jej charakter i przeznaczenie jest niezwykle wnikliwie nadzorowana i oceniana pod względem higieny i warunków sanitarnych. Szczególnym zagrożeniem dla zakładów przetwórstwa mięsnego i rybnego jest rozwój drobnoustrojów, spowodowany m.in. stanem higienicznym i sanitarnym.
Procedury produkcji w tych zakładach zalecają częste zmywanie wodą oraz mycie chemiczne CIP. Działania te wymagają stosowania węży. Jest to szczególnie niekorzystne rozwiązanie, ponieważ stanowi zagrożenie powstania wypadków i uszkodzenia węży zalegających na posadzkach, a także utrudnia utrzymanie czystości. Węże są również pośrednim elementem migracji zanieczyszczeń w obiekcie produkcji spożywczej. Sposobem pozwalającym na minimalizację tych niedogodności stosowania węży i na uniknięcie wielu wynikających z tego zagrożeń jest zastosowanie zwijaczy do węży.
Do zastosowań przemysłowych najodpowiedniejsze są zwijacze mające napęd sprężynowy i system zapadkowy, a także takie, w których zastosowano do ich wytwarzania materiały gwarantujące przydatność w danym procesie produkcyjnym. W przemyśle spożywczym te wymagania są szczególnie istotne i dbałość o ich spełnienie przez producentów zwijaczy musi być jak największa. Pod względem przeznaczenia i wynikającego z tego ich wykonania możemy wyróżnić w zakresie oferty tych produktów co najmniej trzy grupy.
Od lewej: zwijacz serii 886, zwijacz serii 893 i zwijacz serii 888/889
Grupa pierwsza to zwijacze, których konstrukcja wykonana jest zgodnie z założeniami normy PN-EN 1672-2. Założenia tej normy nakładają na producentów urządzeń dla przemysłu spożywczego co najmniej dwa istotne obowiązki: po pierwsze zastosowanie materiałów odpornych na korozyjne działanie wilgoci oraz stosowanych substancji chemicznych, a po drugie zminimalizowanie w konstrukcji urządzenia stref i miejsc mogących utrudniać utrzymanie go w odpowiednim stanie higienicznym. Rozumiemy przez to wyeliminowanie z konstrukcji wszelkiego rodzaju komór, otworów i wgłębień, które mogłyby gromadzić zanieczyszczenia powstające w procesie produkcyjnym i które nie są możliwe do umycia bezpośrednim strumieniem wody. Miejscem stosowania tych zwijaczy jest bezpośrednia strefa produkcji, gdzie dochodzi do kontaktu z produktem spożywczym.
Takimi urządzeniami w ofercie firmy Nederman są zwijacze serii 886. Jedną z ich odmian, przeznaczoną do nawijania węży o długości 25 m i średnicy wewnętrznej 1/2″ (ID 12 mm), przedstawiono na FOT. 1. Cechą charakterystyczną konstrukcji tego zwijacza jest to, że szpula nawojowa nie ma żadnych otworów, w jakich mogłaby gromadzić się woda lub inne zanieczyszczenia. W standardowych konstrukcjach są to komory sprężyn. W tym zwijaczu sprężyna jest zamknięta w szczelnej komorze, gdzie nie jest możliwe dostanie się cieczy. Kolejnym elementem konstrukcyjnym mogącym ze względu na swoją budowę stanowić zagrożenie gromadzenia zanieczyszczeń jest mechanizm zapadkowy. Jeżeli jest on wyeksponowany na zewnątrz, to jego elementy (sprężyna, pole zapadkowe i zapadka) mogą w swoich wnętrzach gromadzić zanieczyszczenia, które są szczególnie trudne do umycia. Zwijacz serii 886 ma system zapadkowy zamknięty w komorze sprężynowej. Po rozwinięciu węża ze szpuli nawojowej rozwiązanie to umożliwia umycie zwijacza strumieniem wody, bez konieczności demontażu jakichkolwiek elementów.
Szczególnie ciekawym rozwiązaniem jest jednostronny sposób mocowania na wsporniku z rury. Takie rozwiązanie pozwala na bardzo łatwe mycie, nie tworzy miejsc mogących gromadzić zanieczyszczenia i stanowić utrudnienie w myciu.
Elementy konstrukcyjne zwijacza serii 886 wykonane są ze stali nierdzewnej, a przyłącze obrotowe węża ze względu na jego wykorzystanie do podawania substancji chemicznych zrobione zostało ze stali kwasoodpornej. Demontowalne rolki prowadnicy węża zbudowane są natomiast z poliamidu.
Grupa druga to zwijacze serii 893, wykonane ze stali nierdzewnej, bez uwzględnienia zaleceń normy PN-EN 1672-2. Mają one znacznie prostszą konstrukcję, mechanizm zapadkowy przeważnie zabudowany na zewnątrz, a wsporniki osi bębna są w nich umieszczone po obu stronach i wspierają oś w dwóch punktach. Zwijacze te przeznaczone są do stosowania w środowisku dużego narażania na działanie korozyjne wody lub substancji chemicznych, nie powinny jednak być stosowane w miejscach, gdzie jest możliwe ich zabrudzenie odpryskami, np. powstającymi podczas rozbioru mięsa. Przykład takiego zwijacza przedstawiono na FOT. 2. Zwijacz przeznaczony jest do nawijania 15 m węża o średnicy wewnętrznej 1/2″ (ID 12 mm). To ograniczenie w zakresie stosowania wynika z faktu większego zagrożenia, jakie może powodować nieumyta prawidłowo konstrukcja zwijacza. Do takich miejsc możemy zaliczyć wewnętrzne powierzchnie wsporników osi szpuli nawojowej, niezabudowany mechanizm zapadkowy oraz niedemontowalne rolki prowadnicy węża.
Grupę trzecią zwijaczy stanowią konstrukcje godzące odporność na korozję (taką jaką mają zwijacze ze stali nierdzewnej standard) ze zredukowanym poziomem ceny. Wynika to z faktu zastosowania do wykonania niektórych elementów materiałów tańszych od stali nierdzewnej. Do tych elementów możemy zaliczyć szpulę nawojową, która w przypadku np. zwijacza Nederman serii 888/889 została wykonana z tworzywa kompozytowego, czy przyłącze obrotowe zrobione z mosiądzu. Pozostałe elementy konstrukcyjne wykonane są ze stali nierdzewnej. Przykład takiej konstrukcji przedstawiono na FOT. 3. Zwijacze te są przeznaczone do mycia wodnego w takich strefach, gdzie nie jest prowadzony proces produkcji i gdzie narażenie na działanie wilgoci i substancji chemicznych jest zredukowane. Przeznaczone są one głównie do mycia wodnego w strefach pomocniczych czy magazynowych.
Proponowane przez firmę Nederman zwijacze mogą być zastosowane do mycia wodnego pod niskim ciśnieniem > 1,5 MPa, a także wykorzystywane jako dodatkowy sprzęt w myciu urządzeniami wysokociśnieniowymi o ciśnieniu roboczym do 22 MPa. Co warte podkreślenia, Nederman oferuje też szeroką gamę akcesoriów tworzących komplementarny system myjący – takich jak podwieszenia obrotowe, złącza czy pistolety do mycia.
